Szmaragd, spośród wszystkich znanych kamieni szlachetnych, zawiera najliczniejszy i najbardziej efektowny zespół inkluzji. Dzielą się na inkluzje jednofazowe i wielofazowe.
JEDNOFAZOWE:
Stałe:
Stałe inkluzje występują najczęściej w szmaragdach. Należą do nich wrostki kwarcu, miki, kalcytu, skaleni, apatytu, turmalinu i pirytu.
Mogą występować też: apatyt, baryt, beryl, chryzoberyl, cyrkon, dolomit, epidot, fluoryt, granat, halit, hematyt, magnetyt, magnezyt, miki (biotyt, flogopit, fuchsyt, muskowit), molibdenit, rutyl, skalenie, spinel, talk, tytanit, uraninit i inne.
Najczęściej towarzyszom tym inkluzjom kanaliki wzrostowe powstałe w wyniku defektów sieci.
Gdy proces wzrostu minerału zostaje z różnych powodów zwolniony, a następnie przyspieszony, tworzą się charakterystyczne inkluzje zwane „gwoździami”. Proces ten wygląda w ten sposób, że w szmaragdzie krystalizuje inny minerał, który tworzy długą syngenetyczną inkluzję krystaliczną, ułożoną zgodnie z kierunkiem wzrostu. Zwolnienie wzrostu minerału wywołuje zwiększenie inkluzji powodując powstanie „główki”.
Ciekłe:
Są rozrzucone w krysztale pojedynczo lub układają się wzdłuż stref przyrostu. Tworzą liczne zagęszczenia obniżające przezroczystości kamieni a niekiedy nawet nadają kamieniowi mleczne zabarwienie.
Ciecz wypełniającą inkluzje stanowi zwykle woda, roztwory soli i metali ciężkich oraz mieszanina pary wodnej z dwutlenkiem węgla. Możemy spotkać rozpuszczone w cieczy sód, wapń, potas, magnez, chlor, fluor, węglany i jony siarki. Czasem obecność ciekłych kryształów sylwinu lub anhydrytu. Ciekłe inkluzje to porcja cieczy, która jest zamykana w czasie wzrostu kryształu.
Inkluzje mogą też tworzyć się wtórnie. Stanowi je ciecz wnikająca w pęknięcia i szczeliny powstałe już po krystalizacji następnie w wyniku zablizęniania zamykana jest w krysztale. Rozpuszczanie kryształu i przemieszczanie się cieczy w krysztale powoduje rozproszenie zamykanej cieczy. Wtórne inkluzje tworzą różnego rodzaju obszary zanieczyszczeń układające się w chmury i smugi.
Gazowe:
Pustki wewnątrz kryształów wypełniają gazy. Mogą to być: para wodna, dwutlenek węgla, azot, metan, siarkowodór, hel, argon, związki chlorowodorowe i inne gazy
WIELOFAZOWE:
W inkluzjach może występować jednocześnie kilka elementów: np. dwie ciecze niemieszalne; ciecz, pęcherzyk gazowy lub ciecz, pęcherzyk gazowy, kryształ innego minerału.
